Balıkesir ve Ticaret

Bu sürecin okunduğunda hafızada tat bırakan anları var.
Özellikle son yüz yıldaki ticari yaşanmışlıkların; umutlu ticari geleceğe ışık olabilecek, rehberlik edebilecek öğretileri var.
Bu platformdan bu sürece not düşmeye çalışacağız. Son 30-40 yıllık dönem ait önemli sırlarımız olacak.

Ticaret kabiliyetinin genetik kodlamasına inananlardanım. Yani doğuma bağlı ve geliştirilebilen bir süreç.
Öncesinde ve 1299 yılında Osmanlı Devletinin kuruluşu ile Türk Milletinin bir genetik özelliği hep ön planda oldu. Savaşçı, fiziki olarak güçlü ve gözü pek bir milletti.
Savaşın hazır kıta beklediği bir dönemde ticaret gibi bir alanda heba edilemezdi. Ticareti Rumlar, Yahudiler, Cenevizler vs. zaten yapıyordu. Ticaret onlara bırakıldı. Türklerin ticaret ile ilgileri sınırlıydı. Türk Milletinin Aral Gölü, Tanrı Dağlarından çıkışından itibaren ticaret genetik olarak azalarak kodlanan bir yapıda gelişti. 1900'lü yıllara ulaştığımızda dahi; Balya'da olduğu gibi en kıymetli madenler Fransızlara, Bankacılık sistemi İngilizlere, Yahudilere, Deniz ve Demiryolu taşımacılığı büyük ölçüde yabancı eline bırakılmıştı. Ticaretin tüm damarları yabancıların ellerindeydi.

Cumhuriyet tarihiyle birlikte farklı tebaalardan oluşan millet kavramı içinde ön plana çıkan Türk varlığı ile birlikte; Türklerinde zenginlik ve refah yaratmanın en önemli yolu olan ticari alanda ilerlemesinin ve rekabet edebilmesinin yolları aranmaya başlandı. Bu çalışmalar meyvelerini ne kadar verdi? Ne kadar yol aldık? Anlamaya çalışacağız.

Karesi Bölgesi; Karesi Beyliğinin denizciliğe olan tutkusu, bilgisi, tersanesi ve gemileri ile Osmanlı Devleti içinde ve gelişim sürecinde ticari alanda bir adım önde olmaya adaydı. Öylede oldu. O günün ticari emtiaları, örgütleri, işyeri yapıları göz önüne alındığında İmparatorluğun pek çok iline göre ticari alanda bir üstünlüğü tartışılmazdı. 1800'lü yıllarda, 1900'lerin başında ihracat yapabiliyor, kalite komisyonları kuruyor ve ticari işletmelerini kanıtlanabilen geçmişi ile yaklaşık 150 yıl önce antetli kağıdın getirdiği kurumsallık ile tanıştırabilmişti.

1920'li yılların başında Balıkesir'de dükkân, atölye türündeki işyerlerinin toplamı 1002 işyerinden ibaretti. İlk göze çarpan çarşı işyerleri arasında; 18 Bakkal dükkânı, 27 Çerçici, 26 Uncu, 19 Sabun ve Zeytinyağcı, 13 Leblebici, 10 Yemişçi, 6 Kadayıfçı, 6 Şekerci, 13 Helvacının işyerine rastlıyoruz. Bu arada kahvehane kültürünün her daim derin etkisini gösteren 80 tanede kahvehane mevcut.
Yıl 1919. Balıkesir'in o yıl gerçekleşen ihracatı: 600 vagon buğday, 300 vagon arpa, 150 vagon bakla, 100 vagon mısır, 5 vagon yulaf, 5 vagon kaplıca, 50 vagon çavdar, 20 vagon burçak, 1000 çuval susam, 1500 çuval nohut, 300 sandık afyon sakızı, tütün, 500 balya pamuk, 500 bin okka yün, 80 bin okka yapağı, 20 bin okka tereyağı, 200 bin okka palamut, kavun-karpuz, 3000 adet kereste, 5000 adet koyun, 20000 adet keçi, 4000 adet kuzu, 300 adet oğlak, at, tavuk-yumurta.

1938 yılında fuarcılığın önemini kavrayan Balıkesir İzmir fuarına topluca katılmaya başlamış. O yıllarda heyetler oluşturmuş, devlet büyüklerini ziyaret ederek iş dünyasının sorunlarına çözüm aramışlar. İzmir İktisat Kongresi de ihmal edilmemiş.
Türkiye'nin Samsunla birlikte ilk Milli Fuarlarından Balıkesir Milli Fuarına ev sahipliği yapmış ve bu ticari hareket pek çok önemli etkinliği Balıkesir'e taşımış.

Ticaretin önemli emtialarının yalvar yakar tahsisle alınabildiği yıllar,
İhtilallerin Balıkesir Ticareti üzerinde oluşturduğu etkiler,
Pamuklu Dokuma, BEST, İşbir gibi çok ortaklı sermaye birlikteliklerinden oluşan ortaklık,
Kooperatifçilik furyası,
Bugünkü iç ticaret ve dış ticaret kapasitesi ve son yıllarda Balıkesir'de ticarete yön verenlerin Cumhuriyetin ilk yıllarındaki Ticarette Türk'ün yol alma hayaline ne derece sahip çıktığı konularının kısa yolculuklarını bu platformdan birlikte yapacağız.

Erdoğan Dur