70’lerden Günümüze Müzik Tüketimi

Selamlar, bu yazımda görsel sanatların dışındaki bir konuyla ilgili düşüncelerimi paylaşmak istedim.

70'li yıllarda müzik dinlemek için ya plak satın alır pikapla dinlerdik ya da geniş bantlı, makara teyp denilen cihazlara başvururduk. Plaklar 45'lik ve 33'lük diye ayrılırdı.45'lik plakların ön ve arka yüzünde birer parça yer alırdı, yani iki müzik parçası, toplamda 8-10 dakikalık müzik satın alırdınız. 33'lük dediğimiz plaklar ise LP “longplay” albüm diye adlandırılırdı her yüzünde en az 3-4 parça olur ve bir saate yakın müzik zevki tadabilirdiniz.33'lük ve 45'lik plağın dönüş hızını ifade ederdi. Bilmeyenler için ilginç gelir, oto pikaplar vardı ,45'lik plaklar çalınırdı, sürücüler araç sürerken 3-5 dakikada bir plağın arkasını çevirir veya başka plak takardı. Plakları bilen bilir, ortada göbek denilen parça kırılır oto pikaplarına adapte edilirdi. Sarsıntıda pikap iğnesi atlamasın diye pikap koluna yaylı baskı uygulayan mekanizma vardı, tabi plağın ömrünü kısaltan şeylerdi bunlar. O yıllarda sık sık “sürücü plağı değiştirirken kaza yaptı” haberleri okurduk.

Ben de 70'li yıllarda plak koleksiyonuna başlamıştım, bugün ise 50 yıllık bir plak arşivine sahibim zaman zaman pikabımı çalıştırır koleksiyonumdaki plaklarımı çalar, yıllar öncesine giderim. O yıllarda radyodan dinlediğim yeni çıkan, bana hitap eden parçaların plaklarını satın alırdım, mesela Barış Manço'nun “Dağlar Dağlar” parçasını radyodan dinler, rahmetlik babamdan para ister hemen koşar plağı satın alır, eve bir solukta gelir defalarca ve saatlerce önlü arkalı dinlerdim. O yıllarda Barış Manço, Cem Karaca, Ersen, Moğollar, Erkin Koray, Üç Hürel gibi Anadolu rock dediğimiz türlerin dışında popüler müzik yaygındı. Avrupa veya Amerika'da listelere giren, popüler olan parçalar daha ay geçmeden Türkçe söz yazılır, aranje edilir, anında Türk yorumcular tarafından seslendirilir, plaklar raflarda yer alır, yüzbinlerce satılırdı, telif falan hak getire, bugün bile çok iyi bilinen çok ünlü kişilerin yorumlarıydı. O yorumcular daha sonra sanatçının hakkı, emeğin karşılığı telif ücreti falan diyorlar, dernekler kurdular. O zaman öyleydi bugün böyle.

Bunun dışında yabancı müzik (Avrupa ve Amerika'daki pop ve rock çoğunlukla), halk müziği, klasik Türk müziği ya da daha çok “Türk Sanat Müziği” olarak bilinen plaklar da çok tüketilirdi. Klasik müzik dinleyen çok azdı, hala öyle. Arabesk müzik o yıllarda hayatımıza pek girmemişti, ne güzel yıllardı.

80'li yıllarda Kasetler piyasaya çıktı, plak satışları azaldı, sanatçılar daha çok kaset satmaya başladı. Evinde pikap olmayan, plak satın alamayan pek çok kişinin evine kasetçalar ve kasetler girdi, müzik hızla evlere ulaşır oldu. Bu arada arabesk müzik de bu yıllarda patlama yaptı. Kasetin üzerine kayıt yapılabildiği için tüketiciler ve plakçılar için iyi bir fırsat oldu. Plakçıya elinde müzik listesi ile gidilir, plaktan kasete ya da kasetten kasete kayıt yapılırdı, evde radyodan kasete müzik programlarında kayıtlar yapılırdı. Her ne kadar yasal olmasa da her plakçı veya kasetçi geçiminin büyük kısmını bu şekilde sağlar, kimse de müdahale etmezdi, yasal takibi yoktu.

90'lı yıllarda CD piyasaya çıktı, kaset ve CD aynı dönem uzun süreler tüketildi.2000'li yıllarda ise Kaset yavaş yavaş çekildi günümüzde gençler artık bırakın plağı kaseti CD'yi bile neredeyse bilmiyorlar.

En çok plak satın aldığım dönemler 80'li yıllardı. O yıllarda takip ettiğim bir grubun veya sanatçının örneğin Pink Floyd'un, Rolling Stones'in, Elvis Presley'in LP albümlerini satın almak için ciddi paralar harcadığımı söyleyebilirim. 2000'li yıllarda gelince bir de baktım ki.. tek plak için  ödeme yaptığım fiyatın çok altında, üç kuruşa grup veya sanatçıların tüm albümlerini tek bir DVD'ye sıkıştırmışlar. Bu da yasal değil.

Günümüzde ise nesnel bir ürün neredeyse satın alınmıyor, satılmıyor, sanatçılar CD albüm de neredeyse hiç çıkarmıyor. Bilgisayarınıza veya telefonunuza bir bedel karşılında uygulama satın alıyorsunuz dünyanın her yerinden milyonlarca müzik arasından istediklerinizi elde edebiliyorsunuz. Heyecan bitti.

Plak bitti derken son yıllarda nostalji veya retro adı altında meraklılar için az sayıda da olsa yeni LP plak ve pikap üretildiğini görüyoruz.

İzmir'de üniversitede okurken takip ettiğim bir müzik grubu LP albüm çıkardığı zaman heyecanla satın alır, hafta sonu gelse de evime gidip pikabımda çalsam diye sabırsızlanırdım. Eve gittiğimde plağı önlü arkalı defalarca dinlerdim. Pikabın iğnesini plağa dikkatlice yerleştirir, hafif bir çıtırtıyla müziğin çalmasını bekleme anının heyecanını ve analog tınıların değerini bugün gençler bilemezler.